تاریخ اولین خط و الفبای جهان

براي نگارش زبان‌هاي مختلف ترکي در طول تاريخ الفبا‌هاي مختلف بکار گرفته شده‌است. الفباي اورخون، الفباي اويغور، الفباي عربي, الفباي عبري ( ترکان يهودي کارائيم و خزر)، الفباي لاتين و الفباي سيريليک اما هم اکنون اکثر زبانهاي ترکي از الفباي لاتين استفاده مي‌کنند يا در حال تغيير خط رسمي خود به لاتين هستند. قابل ذکر اینکه بعد از ظهور دین مبین اسلام به علت گرایش سریع قوم ترک به دین اسلام و به احترام خط قرآن وبه علت دشواری نگارش خطوط فوق خطوط ترکی باستان اعم از اویغور و اورخون و عبری” ترک‌ها خط اشان را به عربی تغییر دادند.
ولی جمهوری‌های تازه استقلال یافته شوروی سابق و دیگر کشورهای ترک از خط ترکی لاتین که هم آسان و هم به روز است استفاده می‌کنند.

1-الفبای اورخون (گؤک تؤرک=ترکان آسمانی) Göktürk Alfabesi

2-الفبای اویغور Uygur Alfabesi

3-الفبای عربی Arap Alfabesi

4-الفبای لاتین Latin Alfabesi

 

 

İlk Türk alfabesinden günümüze kalan en büyük kalınıtılar Göktürkler döneminde dikilen yazıtlarda karşımıza çıkmaktadır. Çözülüp değerlendirilmeleri ancak XIX. yüzyıl sonunda mümkün olmuştur. Bunlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlar olmuştu. 1889′da da Orhon yazıtları diye anılan iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştı. Öteki yazıtlardan farklı olarak bunların arka yüzlerinde Çince metinler de vardı. Yani Ankara`daki Augustus Tapınağı`nda olduğu gibi iki ayrı dilde yazılmışlardı. Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen, 1893`te bu yazıtları çözmüş, böylece bunların Kültigin ve Bilge Kağan tarafından diktirildikleri, yazının Türklere özgü bir alfabe, dilin de eski Türkçe olduğu meydana çıkarılmıştı.

Anıtların öneminden ötürü Orhon alfabesi diye de anılan Göktürk alfabesinin kökenine gelince, bu konuda çok farklı görüş ve iddialar bulunmaktadır. Bu alfabede kullanılan işaretler, Runik diye adlandırılan eski Iskandinav yazısındaki işaretlere benzediğı için Runik karakterli sayılmış ve o alfabeyle ilişkilli olabileceği öne sürülmüştür.Yazıyı çözen Thomsen, bu Türk alfabesinin Arani alfabesinden türemiş olabilece görüşünü savunmuştu. Buna karsın Aristov gibi Rus bilginleri, bu yazıdaki işaretlerin eski Türk damgalarından alınmış olabileceğine dikkatleri çekmiştir. A. Cevat Emre ise, Göktürk yazısının Sümer yazısı ile aynı kökten gediğini varsaymıştır. Bütün bu değişik, hatta çelişik savlar arasinda söylenebilecek şey, bilim çevrelerinde en çok Thomsen’ın görüşünün tutunduğudur.

Göktürkler çağında yaygınlaşan bu ilk Türk alfabesi, yazıtlar dışında yazma eserlerde de kullanılmıştır. Doğu Türkistan Yazmaları diye adlandırılan eserler bunu kanıtlamaktadır. Bu alfabenin Göktürkler`den sonra gelen Uygurlar döneminde de bir süre kullanıldığı görülmektedir. 759-760 yıllarında dikilen Şine-Usu yazıtı ile son yıllarda bulunan Taryat Yazıtı bunu göstermektedir. Bunun dışında Göktürk alfabesi, bazı değişikliklerle Bulgarlar,Hazarlar, Peçenekler ve Sekeller tarafından da kullanılmış ve böylece Orta Asya`dan Avrupa içlerine kadar yayılmıştır.

(Resmi büyütmek için, resimlerin üzerine dokunun.)

 

 

 

منبع:
  مارقوش ترکمن صحرا
شرکت بازرگاني و گردشگري
www.margush.ir

گنبد کاووس – پاساژ شهرداري، واحد 12
Tel: 0172 – 222 12 28
TelFax: 0172 – 229 14 49
Mobile: 0939 229 14 49

استفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.