آق قویون
“آق قوین” از آیین های مرسوم بین ترکمنهاست که پیشینه ای به قدمت اسلام داشته و در بسیاری از مناطق نشین گلستان همچنان رواج داد.
به گزارش مهر؛
این آیین نشانه عشق و ارادت قوم ترکمن به پیامبر اکرم (ص) است که در ایام ربیع الاول در مناطق ترکمن نشین اجرا می شود.
“آق قوین” از آیینهای مرسوم بین ترکمنهاست که پیشینهای به قدمت اسلام داشته و در بسیاری از مناطقنشین گلستان همچنان رواج داد.
به گزارش مهر، این آیین نشانه عشق و ارادت قوم ترکمن به پیامبر اکرم (ص) است که در ایام ربیع الاول در مناطق ترکمن نشین اجرا میشود.
آیین آق آش و یا آق قویون، از بهترین و متداولترین آیینهای سورانی رایج در بین ترکمنهاست و در واقع جشن 63 سالگی و جشن هم سن شدن با طول عمر مبارک حضرت محمد (ص) است و شاید در بین هیچ یک از فرقههای اسلامی وجود نداشته باشد.
این آیین دینی، سالهای سال است که در بین تمامی ترکمنهای جهان مرسوم و متداول است و در بین برخی از افراد طایفههای ترکمن، مثل جعفربای و ساحلنشینان دریای خزر، با نام آق آش و در بین برخی دیگر مثل آتابای و گوگلان، با نام آق قویون، معروف و مرسوم است.
این جشن که نمادی از رفتار شایسته و فاصله گرفتن از تیرگیها و بدیهاست در گذشته همراه با مراسمهای خاصی اجرا میشد و مردان ترکمن که به آق آش نائل میشدند، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه میدادند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ میکردند. جشن آق آش یا آق قوین از جشنهایی است که بین اقوام ترکمن از دیرباز تاکنون رایج بوده است.
آق قویون به معنای گوسفند سفید بوده و به آن معناست که برای قربانی کردن و ذبح از گوسفند سفید استفاده میشد. گرفتن این جشن نوعی خوش یمن و خوش صواب محسوب میشد و علت برگزاری این جشن را باید در فرهنگ ترکمن جستجو کرد.
محتوا و شکل برگزاری آیین در همه جا یکی است و فرقی باهم ندارند، بنابراین این آیین اسلامی در نزد همه ترکمنها با قداست و احترام خاص همراه است.
براساس این مراسم، هر فرد ترکمن، اعم از مرد و یا زن، در طول عمر خود همیشه آرزو می کند و دعا میکند که طول عمرش با طول عمر مبارک رسول الله برابر شود، یعنی سنش به 63 سالگی برسد و آن وقت او بتواند آیین آق قوین را برگزار کند.
این مسئله نشان دهنده ارادت خاص ترکمنها به دین محمدی(ص) و شخص رسول الله است، که به عنوان پیامبر برحق خدا مورد ستایش قرار میگیرد.
آیین آق آش یا جشن 63 سالگی یکی از مراسم مربوط با پیامبر (ص) است و هر ترکمن وقتی 63 ساله میشود به افتخار 63 سال زندگی پر ارج و با عزت پیامبر اکرم (ص) جشن بر پا میکند. در این مراسم، ریش سفیدها، آخوندها، طلبهها و اقوام دور و نزدیک، دعوت میشوند.
ترکمنها، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه میدهند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ شده و فردی که روز تولدش جشن گرفته میشود، به دست روحانی محل دُون میپوشد.
دُون پیراهنی با دامن بلند است که تا زیر زانو میرسد و نشانهای از پوشش حضرت رسول اکرم (ص) است. اگر ولیمه دهنده زن باشد چارقدی سفید بر سر او میاندازند.
این جشن نمادی است که افراد پس از این روز از بدیها و تیرگیها فاصله گرفته و رفتار شایستهای در پیش میگیرند، همچنان که امروزه یافته های روانشناختی نشان داده است رنگ سفید، آرامش دهنده روح و روان آدمی و مظهر پاکی و صفا و صلح و دوستی بوده و در روایات اسلامی نیز بر استفاده از لباسهایی سفید رنگ تاکید شده است.
نگاهی هر چند گذرا بر فرهنگ زبان، ادبیات فولکلور ترکمنی، نمایانگر توجه و احترام خاص این قوم به رنگ سفید و تقدیس و ستایش آن است که نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر میباشد.
در ادبیات عامیانه و اسامی اشیاء، اشخاص، مکانها و مراسمها به وفور به رنگ سفید (آق) برخورد میکنیم و بعنوان نمونه، اسامی مردان: آق محمد، آق مراد، آق اویلی، آق قلیچ، آق ساقال (ریش سفید)، طایفه آق و اسامی زنان: آق بیکه،آق گل، آقجه، آق منگلی، آق سلطان، آق بی بی، آق بخت، آق قیز، آق بابک.
اسامی مکانها:
آق امام، آق قامیش، آق قلا، آق توقای، آق دفه، آق قایا، آق آلتون (منظور پنبه و نام هتلی در ترکمنستان)، اسامی وسائل: آق اوی،آق بورک، آق سلٌه ( عمامه سفید)، آق بایداق(پرچم).
همچنین کلمات: آق یؤرک، آق نیت، آقلیق،آق پاتا (فتوا)، آق مایه، آق کجبه، آق آش که نزد ترکمنها از اهمیت زیادی برخوردارند.
آق قوین از رسوم سنتی و دینی ترکمنهاست و براساس اعلام میراث فرهنگی گلستان، ثبت این آئین به عنوان میراث معنوی در دست پیگیری است.
این در حالیست که این آیین سنتی، نمادی از تکریم به پیران و سالخوردگان بوده که اکنون در پس شهرنشینی و مشکلات زندگی این سنت رنگ و بوی خود را باخته و توجه به این قشر کمتر شده است.